احکام تبیان - پاسخ رهبری معظم به سوالات شرعی - نحوه محاسبه خمس

976 - تأخیر پرداخت خمس تا سال آینده چه حکمی دارد؟
ج. تأخیر پرداخت خمس از سال خمسی به سال دیگر جایز نیست، هرچند هر وقت آن را بپردازد ادای بدهی حاصل می شود.

977 - من مالک مالی هستم که مقداری از آن نقد و مقدار دیگر به صورت قرض الحسنه نزد بعضی از افراد است و از طرفیبه علت خرید زمین مسکونی مقروض هستم و باید یکی از چک های آن را چند ماه دیگر بپردازم، آیا جایز است بدهی زمین را ازمبلغ مذکور (نقد و قرض الحسنه) کم کنم و خمس باقی مانده را بپردازم؟ همچنین آیا زمینی که برای سکونت خریداری شده،خمس دارد؟
ج. مالی که از درآمد سال به بعضی افراد قرض داده اید، اگر تا سر سال خمسی قابل وصول نباشد، پرداخت خمس آن تا وصولنشده است، واجب نیست و اموالی که از درآمد سال در دست شماست جایز است که از آن، قبل از رسیدن سر سال خمسی، بدهیخود را که مهلت آن چند ماه دیگر می رسد، بپردازید، ولی اگر در اثنای سال آن را در ادای قرض مصرف نکنید و سر سال خمسیشما برسد، نمی توانید قرض خود را از آن مبلغ استثنا کنید، بلکه واجب است خمس همه آن را بپردازید. ولی اگر بنا دارید تمامیا قسمتی از آن را صََرف ادای بدهی خود نمایید و چنانچه بخواهید خمس آن را بپردازید، باقی مانده برای ادای بدهی کافینیست و از این بابت در زحمت و مشقّت قرار می گیرید، در این صورت پرداخت خمس آن چه را که می خواهید صرف ادای بدهینمایید، واجب نیست. اما زمینی که برای سکونت مورد نیاز از درآمد بین سال تهیه می شود، خمس ندارد .

978 - از آن جا که تا کنون ازدواج نکرده ام، آیا جایز است مقداری از مالی را که در حال حاضر دارم، برای هزینه هایی که درآینده به آن ها نیاز دارم، پس انداز کنم؟
ج. پس انداز درآمد سال اگر برای هزینه ضروری ازدواج در چند روز آینده باشد، خمس ندارد .

979 - سر سال خمسی من آخر ماه دهم از هر سال است، آیا حقوق ماه دهم را که در آخر آن می گیرم، خمس دارد؟ اگر بعداز دریافت، مقدار باقی مانده آن را (که طبق عادت، هر ماه پس انداز می شود) به همسرم هدیه کنم، آیا خمس به آن تعلّق میگیرد؟
ج. حقوقی که قبل از سال خمسی دریافت می کنید و یا قبل از آخرین روز سال خمسی قابل دریافت است، - و در ازاء آن کارکرده اید -، پرداخت خمس مقدار زائد بر مؤونه سال واجب است. اما آن چه به همسر خود یا به دیگری هدیه می نمایید، اگرصوری و به قصد فرار از خمس نباشد و به مقدار مناسب با شأن عرفی شما باشد، خمس ندارد .

980 - پول یا کالای مخمّسی دارم که اقدام به مصرف آن کرده ام، آیا جایز است در پایان سال، مقداری از درآمد سال به جایآن پول یا کالایی که خمس آن پرداخت شده، استثنا شود؟
ج. چیزی از درآمد سال به جای مال مخمّسی که مصرف شده، استثنا نمی شود .

981 - اگر مالی که خمس ندارد مانند جایزه و مانند آن، با سرمایه مخلوط شود، آیا در پایان سال خمسی جایز است که آن را ازسرمایه استثنا کرد و سپس خمس بقیه اموال را پرداخت؟
ج. استثنای آن اشکال ندارد .

982 - سه سال پیش مغازه ای را با مالی که خمس آن پرداخت شده، افتتاح کردم و سر سال
خمسی ام هم پایان سال شمسی یعنی شب عید نوروز است، و تا کنون هرگاه سر سال خمسی ام رسیده، مشاهده کرده ام که همه سرمایه ام به صورت قرض بر عهده مردم است و در عین حال خودم هم مبلغ زیادی بدهکارم. امیدواریم ما را نسبت بهتکلیفمان راهنمایی فرمایید. ج. اگر سر سال خمسی چیزی از سرمایه و سود نزد شما نباشد و یا چیزی بر سرمایه شما افزوده نشده باشد، پرداخت خمسبر شما واجب نیست و طلبهای شما که ناشی از فروش نسیه کالا به مردم است، جزء درآمد سالی محسوب می شود که آن ها رادریافت می کنید .

983 - تعیین قیمت کالاهای موجود در مغازه، هنگام حساب سال خمسی، مشکل است، چگونه باید آن را حساب کرد؟
ج. تعیین قیمت اجناس موجود در مغازه به هر صورت ممکن هرچند با تخمین، برای محاسبه درآمد سال که باید خمس آنپرداخت شود، واجب است .

984 - اگر چند سال درآمد سالانه ام را محاسبه نکنم تا این که اموال من نقد و سرمایه ام زیاد شود و بعد از آن، خمس غیر ازسرمایه قبلی ام را بپردازم، آیا این کار اشکال دارد؟
ج. اگر در اموال شما هنگام رسیدن هرسال خمسی، خمس هرچند به مقدار کم باشد، تأخیر در پرداخت آن جایز نیست .

985 - خواهشمندیم آسانترین راه ممکن برای پرداخت خمس توسط صاحب مغازه را بیان فرمایید.
ج. هر چه کالا و پول نقد دارد، در سر سال خمسی حساب کرده و قیمت گذاری می کند و سپس مجموعه آن را با سرمایه اصلیمی سنجد، اگر چیزی اضافه بر سرمایه موجود باشد، سود محسوب می شود و به آن خمس تعلّق می گیرد .

986 - سر سال خمسی ام را اول ماه سوم سال گذشته قرار داده ام و در همین تاریخ برای محاسبه خمس سود حساب بانکیام مراجعه کردم، آیا این روش برای حساب سال مالی درست است؟
ج. ابتدای سال خمسی شما، روزی است که برای اولین بار سود قابل دریافت برای شما حاصل شده است، و تأخیر ابتدای سال ازآن روز برای شما جایز نیست.

987 - اگر وسایل و چیزهای مورد نیاز زندگی مانند ماشین، موتور، فرش که خمس آن داده نشده است، فروخته شود، آیا پساز فروش باید خمس آن ها فوراً پرداخت شود؟
ج. وسایل ذکر شده اگر جزو احتیاجات زندگی بوده و از درآمد بین سال آن را تهیه کرده است، و در سال بعد به فروش رفتهاست پول فروش آن خمس ندارد، ولی اگر وسایل را با پولی که سال بر آن گذشته بدون ادای خمس تهیه کرده، باید خمس پولخرید آن ها را بدهد، هرچند آن وسایل را نفروشد و اگر حساب سال نداشته در مورد پول خرید آن ها باید با یکی از نمایندگان مامصالحه نماید .

988 - کسی که نیاز به تهیه یکی از لوازم خانگی مانند یخچال دارد و استطاعت خرید آن را یکجا ندارد و ماهیانه پولی پسانداز می نماید تا وقتی که پول به حد لازم رسید، آن را خریداری نماید، اکنون که سال خمسی او رسیده، آیا به پولی که به اینمنظور کنار گذاشته شده، خمس تعلّق می گیرد؟
ج. پول پس انداز شده اگر جهت تهیه مایحتاج ضروری زندگی در آینده نزدیک (تا چند روز) مورد نیاز باشد، خمس ندارد .

989 - اگر کسی قبل از سال خمسی اش، مقداری از درآمد خود را به کسی قرض دهد و بعد از گذشت چند ماه از سر سالخمسی خود آن را دریافت کند، این مبلغ چه حکمی دارد؟
ج. پرداخت خمس قرض پس از گرفتن آن از بدهکار، واجب است .

990 - اشیایی را که انسان در طول سال خمسی می خرد و سپس آن را بعد از سال خمسی اش می فروشد، چه حکمی دارد؟
نفروخته، خمس ندارد و هنگامی که آن را فروخت، سود حاصل از فروش آن از درآمدهای همان سال فروش محسوب می شود .

991 - اگر کارمندی حقوق سال خمسی خود را بعد از رسیدن آن دریافت کند، آیا دادن خمس بر او واجب است یا خیر؟
ج. اگر تا سر سال خمسی قابل دریافت باشد، پرداخت خمس آن واجب است، هرچند هنوز آن را نگرفته باشد

992 - خمس سکّه های طلا که قیمت آن ها همیشه در حال تغییر است، چگونه است؟
ج. اگر قصد دارد خمس را از قیمت آن ها بدهد، ملاک، قیمت روز پرداخت است .

993 - اگر شخصی سال مالی خود را به قیمت طلا محاسبه نماید، به طور مثال اگر همه سرمایه اش معادل با صد سکّه طلا ازنوع بهار آزادی باشد که مقدار بیست سکّه از آن را به عنوان خمس پرداخته و هشتاد سکّه مخمّس باقی بماند و در سال بعد اگرقیمت سکّه افزایش یابد (ولی سرمایه او معادل همان هشتاد سکّه است)، آیا به آن خمس تعلّق می گیرد؟ آیا واجب است کهخمس افزایش قیمت را بپردازد؟
ج. اگر ترقی قیمت دارد و فروش آن در سال خمسی ممکن باشد، پس از کسر مقدار تورّم خمس دارد .