احکام شرعی - احکام مساقات - تطابق با فتوای آیت الله العظمی اراکی

2238 - اگر انسان با کسی به این قسم معامله کند که درختهای میوه ای را که درختها یا منافع آن مال خود اوست و یا اختیار آن با اوست تا مدت معینی به آن کس واگذار کند که تربیت نماید و آب دهد و به مقداری که قرار می گذارند ازمیوه آن بردارد این معامله را مساقات می گویند.

2239 - معامله مساقات در درختهایی که مثل بید و چنار میوه نمی دهد صحیح نیست ولی در مثل درخت حنا که از برگ آن استفاده می کنند یا درختی که ازگل آن استفاده می کنند ( اشكال دارد.) اشکال ندارد.

2240 - در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصدمساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد تحویل بگیرد معامله صحیح است .

2241 - مالک و کسی که تربیت درختها را به عهده می گیرد باید مکلف و عاقل باشند و کسی آنها را مجبور نکرده باشد ( و نيز بايد محجور و سفيه نباشند يعني مال خود را در كارهاي بيهوده مصرف نكنند.) و نیز باید حاکم شرع آنان را از تصرف در مال خوشان منع نکرده باشد بلکه اگر در حال بالغ شدن سفیه باشند اگرچه حاکم شرع منع نکرده باشد معامله ایشان صحیح نیست .

2242 - مدت مساقات باید معلوم باشد و اگر اول آن را معین کنند و آخر آن راموقعی قرار دهند که میوه آن سال به دست می آید صحیح است .

2243 - باید سهم هر کدام نصف یا ثلث حاصل و مانند اینها باشد و اگر قراربگذارند که مثلا صد من از میوه ها مال مالک و بقیه مال کسی باشد که کار می کند،معامله باطل است .

2244 - باید قرار معامله مساقات را پیش از ظاهر شدن میوه بگذارند و اگربعد از ظاهر شدن میوه و پیش از رسیدن آن قرار بگذارند پس اگر کاری مانندآبیاری یا کار دیگر که برای زیاد شدن میوه یا خوب شدن آن لازم است باقی مانده باشد معامله صحیح است وگرنه اشکال دارد اگر چه احتیاج به کاری مانند چیدن میوه و نگهداری آن داشته باشد.

2245 - معامله مساقات در بوته خربزه و خیار و مانند اینها ( اشكال دارد.) صحیح نیست .

2246 - درختی که از آب باران یا رطوبت زمین استفاده می کند و به آبیاری احتیاج ندارد اگر به کارهای دیگر مانند بیل زدن و کود دادن ( محتاج باشد معامله به عنوان مساقات اشكال دارد.) محتاج باشد معامله مساقات در آن صحیح است ولی چنانچه آن کارها در زیاد شدن یا خوب شدن میوه اثری نداشته باشد معامله مساقات اشکال دارد.

2247 - دو نفری که مساقات کرده اند با رضایت یکدیگر می توانند معامله را به هم بزنند و نیز اگر در ضمن خواندن صیغه مساقات شرط کنند که هر دو یا یکی ازآنان حق به هم زدن معامله را داشته باشند مطابق قراری که گذاشته اند به هم زدن معامله اشکال ندارد. بلکه اگر در معامله شرط کنند و عملی نشود کسی که برای نفع او شرط کرده اند، می تواند معامله را به هم بزند.

2248 - اگر مالک بمیرد معامله مساقات به هم نمی خورد و ورثه اش به جای اوهستند.

2249 - اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند ورثه اش به جای او هستند و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند حاکم شرع از مال میت اجیر می گیرد وحاصل را بین ورثه میت و مالک قسمت می کند و اگر شرط کرده باشند که خود اودرختها را تربیت نماید پس اگر قرار گذاشته اند که به دیگری واگذار نکند بامردن او معامله ( به هم نمي خورد و مالك مي تواند عقد را به هم بزند يا راضي شود كه ورثه او يا كسي كه آنها اجيرش مي كنند درختها را تربيت نمايد.) به هم می خورد و اگر قرار نگذاشته اند مالک می تواند عقد را به هم بزند یا راضی شود که ورثه او یا کسی که آنها اجیرش می کنند درختها را تربیت نماید.

2250 - اگر شرط کند که تمام حاصل برای مالک باشد مساقات باطل است و میوه مال مالک می باشد و کسی که کار می کند نمی تواند مطالبه اجرت نماید ولی اگرباطل بودن مساقات به جهت دیگر باشد ( بنابر احتياط واجب مالك بايد نسبت به مزد آبياري و كارهاي ديگر باكسي كه درختها را تربيت كرده ، مصالحه كند، مگر در صورتي كه به امر مالك اين كارها را انجام داده باشد كه در اين صورت بايد مطابق معمول ، مزد آبياري وكارهاي ديگر را پرداخت نمايد.) مالک باید مزد آبیاری و کارهای دیگر رابه مقدار معمول به کسی که درختها را تربیت کرده بدهد.

2251 - اگر زمینی را به دیگری واگذار کند که در آن درخت بکارد وآنچه عمل می آیدمال هر دو باشد، ( بنابر احتياط واجب معامله باطل است ، پس اگر درختها مال صاحب زمين بوده ، بعد از تربيت هم مال او است و بنابر احتياط واجب بايد نسبت به مزد كسي كه آنها را تربيت كرده ، با هم مصالحه كنند مگر در صورتي كه به امر و درخواست صاحب زمين به تربيت درختها پرداخته باشد، و اگر مال كسي بوده كه آنها را تربيت كرده ...) معامله باطل است . پس اگر درختها مال صاحب زمین بوده ، بعداز تربیت هم مال او است و باید مزد کسی که آنها را تربیت کرده بدهد و اگرمال کسی بوده که آنها را تربیت کرده ، بعد از تربیت هم مال او است و می تواندآنها را بکند، ولی باید گودالهایی را که به واسطه کندن درختها پیدا شده پر کندواجاره زمین را از روزی که درختها را کاشته به صاحب زمین بدهد ومالک هم ( در بعضي موارد مي تواند...)می تواند او را مجبور نماید که درختها را بکند و اگر به واسطه کندن درخت عیبی درآن پیدا شود، باید تفاوت قیمت آن را به صاحب درخت بدهد و نمی تواند اورا مجبور کند که با اجاره یا بدون اجاره درخت را در زمین باقی بگذارد.

خدمات تلفن همراه
مراجعه: 181,994,748