احکام شرعی - احکام جعاله - تطابق با فتوای آیت الله العظمی سیستانی

2218 - جعاله آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می دهند مال معینی بدهد، مثلا بگوید هر کس گمشده مرا پیدا کند ده تومان به اومی دهم و به کسی که این قرار را می گذارد "جاعل " و به کسی که کار را انجام می دهد"عامل " می گویند. و فرق بین جعاله و این که کسی را برای کاری اجیر کنند این است که در اجاره بعد از خواندن صیغه ، اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی هم که او رااجیر کرده اجرت را به او بدهکار می شود، ولی در جعاله عامل می تواند ( اگر چه شخص معين باشد مي تواند مشغول نشود، و تا عمل را انجام ندهدجاعل بدهكار نمي شود.) مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام ندهد جاعل بدهکار نمی شود.

2219 - جاعل باید بالغ و عاقل باشد و از روی قصد و اختیار قرارداد کند و شرعابتواند در مال خود تصرف نماید، بنابراین جعاله آدم سفیهی که مال خود را درکارهای بیهوده مصرف می کند ( صحيح نيست و همچنين جعاله مفلس در آن قسم از اموالش كه حق تصرف درآنها را ندارد صحيح نمي باشد.) اگر حاکم شرع او را از عمل منع کرده باشد صحیح نیست .

2220 - کاری را که جاعل می گوید برای او انجام دهند باید حرام نباشد و نیز باید بی فایده نباشد که غرض عقلایی به آن تعلق نگرفته باشد. ( يا از واجباتي كه شرعا لازم است مجانا آورده شود نباشد، پس اگربگويد هر كس شراب بخورد يا در شب بدون مقصد عقلايي به جاي تاريكي برود يا نمازواجب خود را بخواند ده تومان به او مي دهم "جعاله " صحيح نيست .) پس اگر بگویدهر کس شراب بخورد یا در شب به جای تاریکی برود ده تومان به او می دهم جعاله صحیح نیست .

2221 - ( مالي را كه قرار مي گذارند، لازم نيست با ذكر تمام خصوصيات معين شود،بلكه اگر به طوري نزد عامل معلوم باشد كه اقدام او براي انجام آن كار سفاهت محسوب نشود كافي است . مثلا اگر جاعل بگويد: "اين مال را هر مقداري بيش از ده تومان فروختي زيادي آن براي تو باشد"، جعاله صحيح است . و همچنين اگر بگويد: "هركس اسب مرا پيدا كند نصف او را به خودش مي دهم يا ده من گندم به او مي دهم "،جعاله نيز صحيح است .) اگر مالی را که قرار می گذارد بدهد معین کند مثلا بگوید: "هرکس اسب مرا پیدا کند این گندم را به او می دهم "، لازم نیست بگوید آن گندم مال کجاست وقیمت آن چیست . ولی اگر مال را معین نکند مثلا بگوید: "کسی که اسب مرا پیدا کندده من گندم به او می دهم "، باید خصوصیات آن را کاملا معین نماید.

2222 - ( اگر مزد كار كاملا مبهم باشد، مثلا جاعل بگويد: هركس بچه مرا پيداكند...) اگر جاعل مزد معینی برای کار قرار ندهد مثلا بگوید: هر کس بچه مراپیدا کند پولی به او می دهم و مقدار آن را معین نکند چنانچه کسی آن عمل راانجام دهد باید مزد او را به مقداری که کار او در نظر مردم ارزش دارد بدهد.

2223 - اگر عامل پیش از قرارداد کار را انجام داده باشد یا بعد از قرارداد به قصد این که پول نگیرد انجام دهد حقی به مزد ندارد.

2224 - پیش از آنکه عامل شروع به کار نکند جاعل ( مي تواند جعاله را به هم بزند.) و عامل می توانند جعاله رابه هم بزنند.

2225 - بعد از آن که عامل شروع به کار کرد اگر جاعل بخواهد جعاله را به هم بزند( اشكال دارد.) اشکال ندارد ولی باید مزد مقدار عملی را که انجام داده به او بدهد.

2226 - عامل می تواند عمل را ناتمام بگذارد، ولی اگر تمام نکردن عمل اسباب ضررجاعل ( يا كسي كه عمل براي او انجام مي گيرد، شود...) شود باید آن را تمام نماید. مثلا اگر کسی بگوید: "هر کس چشم مرا عمل کندفلان مقدار به او می دهم " و دکتر جراحی شروع به عمل کند، چنانچه طوری باشد که اگرعمل راتمام نکند چشم معیوب می شود باید آن را تمام نماید و در صورتی که ناتمام بگذارد حقی به جاعل ندارد.

2227 - اگر عامل کار را ناتمام بگذارد چنانچه آن کار مثل پیدا کردن اسب است که تا تمام نشود، برای جاعل فایده ندارد عامل نمی تواند چیزی مطالبه کند و همچنین است اگر جاعل مزد را برای تمام کردن عمل قرار بگذارد مثلا بگوید: "هر کس لباس من را بدوزد ده تومان به او می دهم ". ولی اگر مقصودش این باشد که هر مقدار از عمل که انجام گیرد برای آن مقدار مزد بدهد، جاعل باید مزد مقداری را که انجام شده به عامل بدهد، اگر چه احتیاط این است که به طور مصالحه یک دیگر را راضی نمایند.