احکام شرعی - احکام قرض - تطابق با فتوای آیت الله العظمی سیستانی

2273 - در قرض لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر چیزی را به نیت قرض به کسی بدهد و او هم به همین قصد بگیرد صحیح است ( پايان مسأله در رساله آيةالله سيستاني .) ولی مقدار آن باید کاملا معلوم باشد.

2274 - ( هر وقت بدهكار بدهي خود را بدهد، طلبكار بايد قبول نمايد، مگر آن كه براي پرداخت آن به درخواست طلبكار يا به درخواست هر دو مدتي قرار داده باشندكه در اين صورت طلبكار مي تواند پيش از تمام شدن مدت از دريافت طلب خودداري كند.) اگر در قرضی شرط کنند که در وقت معین آن را بپردازند پیش از رسیدن آن وقت لازم نیست طلبکار قبول کند ولی اگر تعیین وقت فقط برای همراهی با بدهکارباشد چنانچه پیش از آن وقت هم قرض را بدهند باید قبول نماید.

2275 - اگر در صیغه قرض برای پرداخت آن مدتی قرار دهند ( چنانچه تعيين مدت به درخواست بدهكار يا به درخواست هر دو طرف بوده باشد طلبكار نمي تواند پيش از تمام شدن آن مدت طلب خود را مطالبه كند ولي اگرتعيين مدت به درخواست طلبكار بوده يا اصلا براي پرداخت بدهي مدتي تعيين نشده بوده ، طلبكار مي تواند هر وقت بخواهد طلب خود را مطالبه نمايد.) طلبکار پیش ازتمام شدن آن مدت نمی تواند طلب خود را مطالبه نماید. ولی اگر مدت نداشته باشد طلبکار هر وقت بخواهد می تواند طلب خود را مطالبه نماید.

2276 - اگر طلبکار طلب خود را مطالبه کند، چنانچه بدهکار بتواند بدهی خودرا بدهد باید فورا آن را بپردازد و اگر تأخیر بیندازد گناهکار است .

2277 - اگر بدهکار غیر از خانه ای که در آن نشسته و اثاثیه منزل و چیزهای دیگری که به آنها احتیاج دارد، ( و بدون آنها در زحمت مي افتد، چيزي نداشته باشد...) چیزی نداشته باشد طلبکار نمی تواند طلب خود رااز او مطالبه نماید، بلکه باید صبر کند تا بتواند بدهی خود را بدهد.

2278 - کسی که بدهکار است و نمی تواند بدهی خود را بدهد ( چنانچه بتواند كسبي بكند كه لايق شأنش باشد، احتياط واجب آن است كه كسب كند و بدهي خود را بدهد مخصوصا كسي كه كاسبي براي او آسان است يا آن كه كارش كاسبي است ، بلكه وجوب آن در اين صورت خالي از قوت نيست .) اگر کاسب است باید برای پرداخت بدهی خودش کسب کند و کسی هم که کاسب نیست چنانچه بتواندکاسبی کند احتیاط واجب آن است که کسب کند و بدهی خود را بدهد.

2279 - کسی که دسترسی به طلبکار خود ندارد، چنانچه امید نداشته باشد ( كه در آينده او يا وارثش را پيدا كند، بايد طلب او را از طرف صاحبش به فقير بدهد. و بنابر احتياط از حاكم شرع در اين كار اجازه بگيرد و اگرطلبكار او سيد نباشد، احتياط مستحبي آن است كه طلب او را به سيد فقير ندهد ولي اگر اميد داشته باشد كه او يا وارث او را پيدا كند، بايد منتظر بماند و از اوجستجو كند و چنانچه او را پيدا ننمايد وصيت كند كه اگر او مرد و طلبكار ياوارث طلبكار پيدا شد، طلب او را از مالش بپردازند.) که اورا پیدا کند باید با اجازه حاکم شرع طلب او را به فقیر بدهد، و شرطنیست در فقیر که سید نباشد.

2280 - اگر مال میت بیشتر از خرج واجب کفن و دفن و بدهی او نباشد باید مالش را به همین مصرفها برسانند و به وارث او چیزی نمی رسد.

2281 - اگر کسی مقداری ( پول طلا يا نقره و مانند اينها قرض كند...) پول طلا یا نقره قرض کند و قیمت آن کم شود یاچند برابر گردد چنانچه همان مقدار را که گرفته پس بدهد کافی است ولی اگر هر دوبه غیر آن راضی شوند اشکال ندارد.

2282 - اگر مالی را که قرض کرده از بین نرفته باشد و صاحب مال ، آن رامطالبه کند احتیاط مستحب آن است که بدهکار همان مال را به او بدهد.

2283 - اگر کسی که قرض می دهد شرط کند که زیادتر از مقداری که می دهد بگیرد،مثلا یک من گندم بدهد و شرط کند که یک من و پنج سیر بگیرد، یا ده تخم مرغ بدهدکه یازده تا بگیرد ربا و حرام است بلکه اگر قرار بگذارد که بدهکار کاری برای اوانجام دهد یا چیزی را که قرض کرده با مقداری جنس دیگر پس دهد مثلا شرط کند یک تومانی را که قرض کرده با یک کبریت پس دهد ربا و حرام است و نیز اگر با اوشرط کند که چیزی را که قرض می گیرد به طور مخصوص پس دهد مثلا مقداری طلای نساخته به او بدهد و شرط کند که ساخته پس بگیرد باز هم ربا و حرام می باشد ولی اگر بدون این که شرط کند خود بدهکار زیادتر از آنچه قرض کرده پس بدهد اشکال ندارد بلکه مستحب است .

2284 - ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض ربایی گرفته ( ظاهر اين است كه مالك مي شود اگرچه اولي اين است كه در آن تصرف نكند و چنانچه طوري باشد كه اگر قرار ربا هم نگذاشته بودند، صاحب پول راضي بوده كه گيرنده قرض در آن پول تصرف كند، قرض گيرنده مي تواند در آن بدون اشكال تصرف نمايد.) اگر چه کار حرامی کرده ولی اصل قرض صحیح است و می تواند در آن تصرف نماید.

2285 - اگر گندم یا چیزی مانند آن را به طور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت کند ( ظاهراين است كه حاصل را مالك مي شود اگر چه اولي اين است كه درحاصلي كه از آن به دست مي آيد، تصرف نكند.) حاصلی که از آن به دست می آید مال قرض گیرنده است .

2286 - ( اگر لباسي را بخرد و بعدا از پول ربا يا از پول حلالي كه مخلوط با آن پول است به صاحب لباس بدهد، پوشيدن آن لباس و نماز خواندن با آن اشكال نداردولي اگر به فروشنده بگويد كه اين لباس را با اين پول مي خرم پوشيدن آن لباس حرام است و اما حكم نماز خواندن در آن در احكام لباس نماز گزار گذشت .) اگر لباسی را بخرد و بعدا از پولی که بابت ربا گرفته یا از پول حلالی که مخلوط با ربا است به صاحب لباس بدهد چنانچه موقع خریداری قصدش بوده که از این پول بدهد پوشیدن آن لباس و نماز خواندن با آن جایز نیست ونیز اگر پول ربایی با حلال مخلوط به حرام داشته باشد و به فروشنده بگوید که این لباس را با این پول می خرم پوشیدن آن لباس حرام است و اگر بداند پوشیدن آن حرام است نماز هم با آن باطل می باشد.

2287 - اگر انسان مقداری پول به تاجر بدهد که در شهر دیگراز طرف او کمتر بگیرداشکال ندارد و این را صرف برات می گویند.

2288 - اگر مقداری پول به کسی بدهد که بعد از چند روز در شهر دیگر زیادتربگیرد، مثلا نهصد و نود تومان بدهد که بعد از ده روز در شهر دیگر هزار تومان بگیرد ( در صورتي كه ماده آن پول ، مثلا طلا و نقره باشد ربا و حرام است ولي اگر كسي كه زيادي را مي گيرد در مقابل زيادي ، جنس بدهد يا عملي انجام دهد اشكال ندارد. و اما در اسكناسهاي معمولي كه از قسم شمردنيها است زياد گرفتن اشكال ندارد مگر اين كه قرض داده و شرط زيادي نموده باشد كه در اين صورت حرام است ويا اين كه نسيه بفروشد و جنس و عوض آن از يك جنس باشد كه صحت معامله در اين صورت خالي از اشكال نيست . و اگر كسي از ديگري طلبي دارد كه از جنس طلا و نقره وكشيمني و پيمانه اي نيست ، مي تواند آن را به شخص بدهكار يا ديگري به كمتر فروخته و وجه آن را نقدا بگيرد، بنابراين در زمان حاضر برات يا سفته هايي كه طلبكار ازبدهكار گرفته است مي تواند آنها را به بانك يا به شخص ديگر به كمتر از طلب خود - كه در عرف آن را نزول گويند - بفروشد و باقي وجه را نقدا بگيرد. زيرا كه اسكناسهاي معمولي با وزن و پيمانه معامله نمي شود.) ربا و حرام است ولی اگر کسی که زیادی را می گیرد در مقابل زیادی جنس بدهد یا عملی انجام دهد اشکال ندارد.