احکام شرعی - احکام قرض - تطابق با فتوای آیت الله العظمی فاضل

2273 - در قرض لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر چیزی را به نیت قرض به کسی بدهد و او هم به همین قصد بگیرد صحیح است ( پايان مسأله در رساله آيةالله فاضل لنكراني .) ولی مقدار آن باید کاملا معلوم باشد.

2274 - اگر در قرضی شرط کنند که در وقت معین آن را بپردازند پیش از رسیدن آن وقت لازم نیست طلبکار قبول کند ولی اگر تعیین وقت فقط برای همراهی با بدهکارباشد چنانچه پیش از آن وقت هم قرض را بدهند باید قبول نماید.

2275 - اگر در صیغه قرض برای پرداخت آن مدتی قرار دهند طلبکار پیش ازتمام شدن آن مدت نمی تواند طلب خود را مطالبه نماید. ولی اگر مدت نداشته باشد طلبکار هر وقت بخواهد می تواند طلب خود را مطالبه نماید.

2276 - اگر طلبکار طلب خود را مطالبه کند، چنانچه بدهکار بتواند بدهی خودرا بدهد باید فورا آن را بپردازد و اگر تأخیر بیندازد گناهکار است .

2277 - اگر بدهکار غیر از ( خانه اي كه مناسب شأن اوست و در آن نشسته و...) خانه ای که در آن نشسته و اثاثیه منزل و چیزهای دیگری که به آنها احتیاج دارد، چیزی نداشته باشد طلبکار نمی تواند طلب خود رااز او مطالبه نماید، بلکه باید صبر کند تا بتواند بدهی خود را بدهد.

2278 - کسی که بدهکار است و نمی تواند بدهی خود را بدهد ( چنانچه بتواند كاسبي كند و براي او حرج نباشد، واجب است كه كسب كندو بدهي خود را بدهد.) اگر کاسب است باید برای پرداخت بدهی خودش کسب کند و کسی هم که کاسب نیست چنانچه بتواندکاسبی کند احتیاط واجب آن است که کسب کند و بدهی خود را بدهد.

2279 - کسی که دسترسی به طلبکار خود ندارد، چنانچه امید نداشته باشد ( كه او يا وارث او را پيدا كند، بنابر احتياط واجب بايد با اجازه مجتهد جامع الشرايط طلب او را به فقير بدهد و اگر طلبكار او سيد نباشد احتياطواجب آن است كه طلب او را به سيد فقير ندهد.) که اورا پیدا کند باید با اجازه حاکم شرع طلب او را به فقیر بدهد، و شرطنیست در فقیر که سید نباشد.

2280 - اگر مال میت بیشتر از خرج واجب کفن و دفن و بدهی او نباشد باید مالش را به همین مصرفها برسانند و به وارث او چیزی نمی رسد.

2281 - اگر کسی مقداری ( پول طلا يا نقره يا چيزهاي مثلي ديگر را قرض كند...) پول طلا یا نقره قرض کند و قیمت آن کم شود یاچند برابر گردد چنانچه همان مقدار را که گرفته پس بدهد کافی است ولی اگر هر دوبه غیر آن راضی شوند اشکال ندارد.

2282 - اگر مالی را که قرض کرده از بین نرفته باشد و صاحب مال ، آن رامطالبه کند احتیاط مستحب آن است که بدهکار همان مال را به او بدهد.

2283 - اگر کسی که قرض می دهد شرط کند که زیادتر از مقداری که می دهد بگیرد،مثلا یک من گندم بدهد و شرط کند که یک من و پنج سیر بگیرد، یا ده تخم مرغ بدهدکه یازده تا بگیرد ربا و حرام است بلکه اگر قرار بگذارد که بدهکار کاری برای اوانجام دهد یا چیزی را که قرض کرده با مقداری جنس دیگر پس دهد مثلا شرط کند یک تومانی را که قرض کرده با یک کبریت پس دهد ربا و حرام است و نیز اگر با اوشرط کند که چیزی را که قرض می گیرد به طور مخصوص پس دهد مثلا مقداری طلای نساخته به او بدهد و شرط کند که ساخته پس بگیرد باز هم ربا و حرام می باشد ولی اگر بدون این که شرط کند خود بدهکار زیادتر از آنچه قرض کرده پس بدهد اشکال ندارد بلکه مستحب است .

2284 - ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض ربایی گرفته ( مالك آن نمي شود و نمي تواند در آن تصرف كند ولي چنانچه طوري باشد كه اگر قرار ربا را هم نگذاشته بودند، صاحب پول راضي بوده كه گيرنده قرض در آن پول تصرف كند قرض گيرنده مي تواند در آن بدون اشكال تصرف نمايد.) اگر چه کار حرامی کرده ولی اصل قرض صحیح است و می تواند در آن تصرف نماید.

2285 - اگر گندم یا چیزی مانند آن را به طور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت کند حاصلی که از آن به دست می آید ( مال قرض دهنده است .) مال قرض گیرنده است .

2286 - اگر لباسی را بخرد و بعدا از پولی که بابت ربا گرفته یا از پول حلالی که مخلوط با ربا است به صاحب لباس بدهد چنانچه موقع خریداری قصدش بوده که از این پول بدهد پوشیدن آن لباس و نماز خواندن با آن جایز نیست ( و نماز خواندن در آن بنابر احتياط باطل است . و اگر در هنگام خريدچنين قصدي را نداشته باشد، پوشيدن آن لباس جايز و نماز در آن صحيح است و نيزاگر پول ربايي يا حلال مخلوط به حرام داشته باشد و به فروشنده بگويد كه اين لباس را با اين پول مي خرم ، پوشيدن آن لباس حرام است و اگر بداند پوشيدن آن حرام است نماز خواندن در آن هم بنابر احتياط واجب باطل مي باشد.) ونیز اگر پول ربایی با حلال مخلوط به حرام داشته باشد و به فروشنده بگوید که این لباس را با این پول می خرم پوشیدن آن لباس حرام است و اگر بداند پوشیدن آن حرام است نماز هم با آن باطل می باشد.

2287 - اگر انسان مقداری پول به تاجر بدهد که در شهر دیگراز طرف او کمتر بگیرداشکال ندارد و این را صرف برات می گویند. ( و اين به مانند آن است كه قسمتي از طلب خود را صرف نظر كرده باشدو همچنين است اگر پولي را به كسي بدهد و شرط كند همان مقدار را در شهر ديگري به او پس بدهد.)

2288 - اگر مقداری پول به کسی بدهد که بعد از چند روز در شهر دیگر زیادتربگیرد، مثلا نهصد و نود تومان بدهد که بعد از ده روز در شهر دیگر هزار تومان بگیرد ربا و حرام است ولی اگر کسی که زیادی را می گیرد در مقابل زیادی جنس بدهد یا عملی انجام دهد اشکال ندارد. ( و اگر كسي از ديگري طلبي دارد كه وزني و پيمانه اي نيست ، مي تواند آن را به شخص بدهكار يا ديگري به كمتر فروخته و وجه آن را نقدا بگيرد، بنابراين درزمان حاضر، برات يا سفته هايي كه طلبكار از بدهكار گرفته است مي تواند آنها را به بانك يا به شخص ديگر به كمتر از طلب خود بفروشد و باقي وجه را نقدا بگيرد زيراكه اسكناسهاي معمولي با وزن و پيمانه معامله نمي شود.)