الحان قرآن - متون - بیات

نرم افزارهای رایگان تلفن همراهبازی و سرگرمیقرآنمفاتیحنهج البلاغهصحیفه سجادیهاوقات شرعیمسائل شرعیگنجینه معنویآشپزیمناسبت هاالحان قرآنصحیفه نور امام خمینی رهپنل عضویت

درخصوص معنای لغوی این مقام عده‌ای معتقدند، واژه‌ای ترکی و به معنای غم یا غمگین است. عده‌ای دیگر می‌گویند، طایفه و قبیله‌ای از ترکمن است و عده‌ای اصل این کلمه را « به یاد » می‌دانند، مانند به یاد خداوند متعال، به یاد پیامبر گرامی اسلام (ص) و به یاد فاطمه‌ی زهرا (س) [ نرم افزار مائده ].
این مقام، اولین مقامی است که عموم قاریان در آغاز تلاوت از آن استفاده می‌کنند و در میان الحان، تنها مقامی است که در سه سطح، بیات شروع ( محدوده‌ی قرار )، توسط ( محدوده‌های جواب و جواب جواب ) و فرود ( پایان تلاوت ) اجرا می‌شود [ پیشین].
مقام بیات که به ام النغمات یا ام المقامات [ محمدی، 127:1382 ] معروف است، زیر شاخه‌ها و گوشه‌هایی دارد که عبارت اند از: لامی، صافی، ابراهیمی، کرد، مصری، شور، حسینی، دشتی، نوا، محیر، دوکا، رمل، علی و....
[ عربی القبانی، 42:1377 ].
استادان لحن در مورد تأثیرات این مقام معتقدند، بیات آرامش همراه با غم را به تصویر می‌کشد، به آگاه ساختن شنونده گرایش دارد و از روزگاران گذشته صحبت می‌کند.
بیات ویژگی چابک و به غایت پر سوز و تأثیر گزاری دارد که ضمن ایجاد حزنی خاص در شنونده، وی را به تدبر و ادراک و شهود می‌رساند [ نرم افزار مائده ]. از میان قاریان مشهور جهان، استاد مصطفی اسماعیل که به خاطر مهارت و استادی در اجرای نغمات و تجسم عینی مفاهیم عمیق قرآن در ذهن شنونده، از دیدگاه اهل فن به عنوان یگانه مقریء قرآن معروف شده، استاد بلامنازع مقام بیات است [ ملائیان، 16:1380 ]
از بهترین محل‌های اجرای بیات، علاوه بر ابتدا و انتهای تلاوت، آیاتی با مضامین دعا، حکایت و پند و اندرز هستند.(1)
پس از بیات می‌توان مقامات صبا، رست، حجاز و نهاوند را اجرا کرد. می‌توان بیات را با رست و صبا ترکیب ساخت. اگر بیات در اوج اجرا شود، رفتن به صبا بهتر و اگر در گام پایین صوت اجرا شود، منتقل شدن به مقام رست ارجح است [ ملاتقی، 107:1381 ].
یکی از مهم‌ترین مشخصات مقام بیات که گسترده‌ترین مقامات است، در حین اجرا این است که مستمعین را به تشویق قاری قرآن مجبور می‌کند [ پیشین ].
نحوه‌ی اجرای این مقام در میان قاریان مشهور متفاوت است. عده‌ای هم چون استاد شحات محمد انوار، فقط بیات شروع را در ابتدای تلاوت به کار می‌گیرند و سپس وارد مقامات دیگر می‌شوند و در میان یا پایان تلاوت خود، به اجرای سایر محدوده‌های این مقام می‌پردازند. گروه دوم همچون استاد مصطفی اسماعیل، تمامی محدوده‌های بیات را به صورت مبسوط اجرا می‌کند و به طور عموم از طریق زیر شاخه‌ی فرود قرائت خود را به پایان می‌رساند. گروه سوم همانند استاد عبدالباسط و استاد عبدالعزیز حصان، در هر موقعیتی از تلاوت که اراده کنند، به این مقام منتقل می‌شوند و آن را اجرا می‌کنند [ نرم افزار مائده ].
به طورکلی می‌توان گفت، مقام بیات، پایه و پیش درآمد سایر مقامات است و قاری که بتواند نسبت به این مقام شناخت بیش تر کسب کند و هم چنین در اجرا مسلط تر عمل کند، به طور یقین در مسابقات موفق تر خواهد بود [ مجموعه نوارهای آموزشی آشنایی با دستگاه‌ها و الحان قرآنی ].