11 ذی القعده
میلاد مسعود امام علی بن موسی الرضا(ع) (148 ق)
نام مبارکش: علی بن موسی الرضا(ع) و نسب پدری اش عبارت است از: امام موسی کاظم(ع)، بن امام جعفر صادق(ع)، بن امام محمد باقر(ع)، بن امام زین العابدین(ع)، بن امام حسین(ع)، بن امام علی بن ابی طالب(ع)، که همگی از امامان معصوم بودند.
شایان ذکر است که از میان امامان معصوم (علیهم السلام)، چهار تن از آنان به واژه زیبای "علی" نامیده شده اند و آنان عبارتند از امام اول (علی بن ابی طالب(ع))، امام چهارم (علی بن الحسین(ع))، امام هشتم (علی بن موسی الرضا(ع)) و امام دهم (علی النقی بن محمد تقی(ع)).
کنیه آن حضرت، ابوالحسن است و چون کنیه امام موسی بن جعفر(ع) نیز ابوالحسن بود، کنیه امام رضا(ع) را ابوالحسن ثانی می گویند.
لقب های شریفش عبارتند از: رضا، صابر، رضی، وفی، فاضل و صدیق.
اما لقب "رضا" شهرت بیشتری دارد و آن حضرت را از این جهت "رضا" نامیدند، که پسندیده خدا در آسمان و مورد خرسندی رسول خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) در زمین بود و دوستان و دشمنان، به اتفاق از وی خشنود و راضی بودند.
نام مادرش "نجمه" و از بانوان فاضله، پرهیزکار و خردمند عصر خود بود.
(1) از حمیده مصفاة، مادر امام موسی کاظم(ع) روایت شد: هنگامی که "نجمه" را از بازار بردگان خریدم و به خانه آوردم، شبی پیامبر اکرم(ص) را در خواب دیدم، که به من فرمود: ای حمیده! نجمه را به فرزندت موسی کاظم(ع) ببخش و به عقدش درآورد، زیرا به زودی از او فرزندی دیده به جهان گشاید، که بهترین انسان روی زمین خواهد بود.
پس من نیز او را به فرزندم موسی کاظم(ع) واگذار کرده و به عقدش درآوردم و پس از مدتی، علی بن موسی الرضا(ع) از وی دیده به جهان گشود و از آن زمان، حضرت امام موسی بن جعفر(ع)، نجمه را "طاهره" نامید.
(2) گفتنی است که برای این بانوی شریف، نام های دیگری چون: أروی، سکن، تکتم، ام البنین، شقراء، خیزران، سمانه و صقر، نیز ذکر شده است.
ولی معروفترین آن ها، همان "نجمه" می باشد.
(4) تولد بابرکت امام رضا(ع) را برخی از معصومان پیش از وی، پیش گویی کرده و به آن بشارت داده بودند.
از امام صادق(ع) در این باره احادیث چندی وارد شده است.
از جمله عبدالله بن فضل هاشمی روایت کرد: مردی از اهالی طوس در محضر امام جعفر صادق(ع) نشسته بود و آن حضرت به وی فرمود: به زودی از صلب فرزندم موسی، مردی به دنیا می آید که مورد خشنودی خداوند سبحان درآسمان و خرسندی بندگانش در زمین خواهد بود.
در سرزمین شما از روی ستم و دشمنی مسموم و کشته می گردد و در همان جا غریبانه به خاک سپرده می شود.
آگاه باش! هر کسی وی را در غربتش زیارت کند و بداند که او امام و پیشوای شیعیان پس از پدرش بوده و از جانب خداوند متعال، مفترض الطاعه می باشد، همانند کسی است که رسول خدا(ص) را زیارت کرده باشد.
(4) به هر روی، امام رضا(ع) در یازدهم ذی قعده سال 148 قمری در مدینه منوره دیده به جهان گشود و عالم هستی را با انوار الهی و ذاتی خویش، منور ساخت.
(5) گرچه برخی از مورخان و سیره نگاران تاریخ تولد آن حضرت را در یازدهم ذی حجه سال 153 و برخی دیگر یازدهم ذی قعده سال 151 و یا سال 153 قمری ذکر کرده اند، ولیکن معروف و مشهور میان علمای ما، همان ذی قعده سال 148 قمری، چند هفته پس از شهادت جدش امام جعفر صادق(ع) می باشد.
نجمه خاتون، مادر امام رضا(ع) در حدیثی گفت: هنگامی فرزندم رضا را به دنیا آوردم، پدرش امام موسی کاظم(ع) به من فرمود: او را بگیر [و خوب نگه دار] زیرا او بقیه الله در زمین است.
(6) امام رضا(ع) در 35 سالگی، پس از شهادت پدرش امام موسی کاظم(ع) به مقام امامت شیعیان نایل آمد و در 55 سالگی، در خلافت مأمون عباسی و با توطئه وی، در خراسان مسموم و در صفر سال 203 قمری به شهادت رسید.
1- زندگانی چهارده معصوم (ترجمه اعلام الوری)، ص 423 2- همان و اثبات الهداة (شیخ حر عاملی)، ج3، ص 233 3- کشف الغمه (علی بن عیسی اربلی)، ج3، ص 71؛ اثبات الهداة، ج3، ص 233 4- اثبات الهداة، ج3، ص 233 5- زندگانی چهارده معصوم، ص 423؛ الارشاد (شیخ مفید)، ص 591؛ منتهی الآمال (شیخ عباس قمی)، ج2، ص 256 6- اثبات الهداة، ج3، ص 233؛ وقایع الایام (شیخ عباس قمی)، ص 90